bomby + tortury = wolność
W nocy 10/11 września spiskowcy przystąpili do ataku. Najpierw nad pałacem prezydenckim La Moneda pojawiły się samoloty. Hałas z silników, gwizdy, wybuchy - potężny gmach stanął w płomieniach i powoli krył się za chmurą dymu. Socjalistyczny prezydent postanowił wygłosić swe pożegnalne, patetyczne przemówienie, zaczynające się od słów: Historia należy do nas, to naród ją tworzy.
Rankiem zniszczony pałac został otoczony przez oddziały Armii Lądowej. Gdy żołnierze wkroczyli do budynku prezydent już nie żył. Allende jak Sokrates odrzucił możliwość ucieczki i popełnił samobójstwo.
Armia kierowana przez juntę bez większego oporu zajmowała kraj. Walki toczyły się tylko w centrum Santiago de Chile. Tego dnia zginęło ledwie około 40 osób.
Główną aktywnością armii chilijskiej stało się aresztowanie sympatyków Allende. Stadion Narodowy został na trzy lata zamieniony w obóz pod gołym niebem, gdzie więziono i torturowano około 130 tys. osób. Wkładem do historii tortur było użycie specjalnie szkolonych psów do gwałcenia więźniarek.
Rozprawa z opozycją pochłonęła w sumie około 3 tysięcy ofiar śmiertelnych. Podległa nowej władzy tajna policja DINA potrafiła zabić także tych wrogów systemu, którzy udali się na emigrację. Nieocenioną była tu pomoc CIA.
Chile pogrążyło się w strachu, zapanował porządek.
Narodził się prawicowy święty
Dowodzący puczem Pinochet już 13 września zlikwidował parlament, a wkrótce został samozwańczym prezydentem skupiającym pełnię władzy przez kolejnych 17 lat. Skorygował tym samym pierwotny plan spiskowców, którzy mieli rządzić kolegialnie.
Pinochet został mianowany przez Allende dowódcą Armii Lądowej kilka miesięcy przed zamachem. Zadowoleni z tego powiązani z prawicą wojskowi zapewniali prezydenta o swej lojalności jednocześnie przygotowując przewrót dotowany przez USA. Późniejszy dyktator dołączył do nich zaledwie na kilka dni przed puczem, choć sam twierdził co innego.
Pinochet stał się symbolem walki z komunizmem i idolem prawicy. Hołd składała mu Margaret Thatcher a także grupa prawicowców z Polski w składzie: Wołek, Jurek, Kamiński (ten od prezydenta) wioząca w darze ryngraf z Matką Boską.
i jego gospodarczy cud
Po objęciu władzy i rozprawieniu się z opozycją i demokracją dyktator zainicjował gwałtowne zmiany własnościowe, co bardzo podobało się wspierającej go klasie wyższej. Stery gospodarki oddał wykształconym w USA skrajnym wolnorynkowcom, co spowodowało cud gospodarczy.
Wzrosło bezrobocie (z maksimum blisko 35%), liczba obywateli zyjących w nędzy (nawet do 45%). Uboga ludność miejska masowo migrowała na wieś, gdzie łatwiej było przeżyć. Spadła produkcja przemysłowa, wzrosło zadłużenie zagraniczne.
Okres rządów dyktatury przyniósł spadek realnych płac, 28-procentowy spadek siły nabywczej klasy średniej i, przy uwzględnieniu zmiany wartości dolara, spadek PKB o 6% (przy czym sama końcówka rządów Pinocheta to czas prosperity).
Kryzys 1982 roku Chile odczuło znacznie dotkliwiej niz inne państwa regionu. Najpotężniejsze prywatne grupy finansowe nie upadły tylko dzięki kosztownej interwencji rządu. Kosztownej dla podatników (Pinochet płacenia podatków unikał ), a nie dla systematycznie rosnących fortun członków władz i ich przyjaciół (ze środków pochodzących m.in. z łapówek).
Na spłatę pomocy z MFW ratującej prywatne przedsiębiorstwa społeczeństwo Chile musiało oddawać 3% PKB.
Mimo wszystko strajków nie było, ponieważ Pinochet ograniczył prawa pracownicze a CIA nie miała interesu w opłacaniu protestów, jak to miało miejsce za czasów Allende.
Gospodarka Chile stała się wzorcem dla wielbicieli skrajnych rozwiązań kapitalistycznych. Z niej też zapożyczono pomysł na polski system emerytalny.
Milton Friedman, nieoficjalny symbol gospodarczych przemian w Chile mówił:
"Gospodarka chilijska miała się bardzo dobrze, ale ważniejsze jest to, że ostatecznie juntę wojskową zastąpiło społeczeństwo demokratyczne. Tak więc naprawdę ważną kwestią dotyczącą chilijskiego biznesu jest to, że wolny rynek wytworzył wolne społeczeństwo".
Byłby to zatem cud nie Pinocheta, a przeciw Pinochetowi. O ile oczywiście można uznać, że twierdzenia Friedmana ma jakiekolwiek podstawy poza jego osobistymi przekonaniami i obroną swego zaangażowania w sprawy Chile.
Naród tworzy historię
Na wieść o śmierci byłego dyktatora na ulice Santiago de Chile i Valparaiso (rodzinnego miasta Pinocheta i Allende) wyległy tłumy Chilijczyków gorąco manifestujący swe uczucia. Swą wdzięczność i gorycz okazywały spore grupy zwolenników Pinocheta. Znacznie większe były rozradowane pochody, nad którymi powiewały czerwone flagi, podobizny Allende i ofiar reżimu.
Doszło do stać z policją, zwolennicy Pinocheta zaatakowali ekipę hiszpańskiej telewizji. Krew na ulicy leje się takze w kolejne rocznice obchodzone przez prawicę i lewicę. Walka o historię i teraźniejszość trwa.
